Skutki zdrowotne niedoboru jodu

Niedobór jodu to najpowszechniejsza na świecie przyczyna możliwego do uniknięcia uszkodzenia mózgu. Jod jest ważnym minerałem niezbędnym do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tarczycy i regulacji metabolizmu ludzkiego. Jest głównym składnikiem hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Hormony tarczycy są niezbędne do spalania substancji energetycznych, na czele z tłuszczem. Aby wytworzyć swe hormony tarczyca musi otrzymać odpowiednią ilość jodu.  Objawami niedoboru jodu jest tycie, znaczne osłabienie, problemy z pamięcią, łysienie i suchość skóry, a także opuchnięcie szyi. Niedobór jodu dotyczy 2 bilionów ludzi na świecie, w tym 30% dzieci. Europa jest kontynentem łagodnego i umiarkowanego niedoboru jodu, ale jednocześnie największy odsetek jej mieszkańców – 50% – narażonych jest na deficyt tego pierwiastka.

Rola jodu w organizmie

Funkcja jodu i tarczycy

Rolą tarczycy w organizmie jest wydzielanie hormonów – T3 oraz T4. Choć TSH ma bezpośredni związek z funkcjonowaniem tarczycy, za jego wydzielanie odpowiedzialna jest przysadka mózgowa. Jaka jest zatem funkcja TSH? Stymuluje komórki tarczycy do produkcji i wydzielania T3 i T4. Ponadto w obrębie tarczycy znajduje się jeszcze inny rodzaj komórek. Są to tzw. komórki C, wytwarzające poli­peptyd kalcytoninę związany z regulacją gospodarki wapniowo-fosfo­ranowej.

Tarczyca działa prawidłowo, gdy ma zapewniony odpowiedni poziom jodu oraz TSH. Produkowane przez tarczycę hormony regulują wiele procesów w organizmie. Tyroksyna bierze udział w różnych przemianach metabolicznych. Ma także wpływ na prawidłową pracę gruczołów płciowych oraz układu sercowo-naczyniowego. Jej najważniejszym zadaniem jest branie udziału w przemianie trójjodotyroniny. Ta zaś ma ogromny wpływ na pracę układu nerwowego oraz rozwój organizmu
i procesy wzrostu.

Jakie jest zalecane dzienne spożycie jodu?

Zgodnie z rekomendacjami WHO dobowe spożycie jodu powinno wynosić:

• dzieci do 5. r.ż.: 90 µg,

• dzieci w wieku 6-12 lat: 120 µg,

• dzieci ≥ 12 lat i dorośli: 150 µg,

• kobiety ciężarne i karmiące: 250 µg

Wytyczne Amerykańskiego Instytutu Medycznego są zbliżone, ale zalecają, aby kobiety ciężarne spożywały 220 µg, a karmiące 290 µg jodu dziennie. Konieczność większej podaży jodu u kobiet ciężarnych wynika ze zwiększonej o ok. 50% produkcji hormonów tarczycowych, przechodzenia jodu pdo jednostki płodowo- -łożyskowej i zwiększonego klirensu nerkowego tego pierwiastka.

Oznaki niedoboru jodu

Wśród symptomów niedoboru jodu możemy wymienić kilka:

• powiększenie się tarczycy (wole) – to jeden z najbardziej charakterystycznych objawów. Tarczyca próbuje w ten sposób nadrobić braki w produkcji hormonów, powiększając swoje rozmiary.

• wzrost wagi ciała – z powodu niedoboru hormonów tarczycy zwalnia także metabolizm, co powoduje nadmierne tycie

• uczucie stałego zmęczenia

• przesuszenie skóry

• wypadanie włosów, spowodowane osłabieniem mieszków włosowych

• stałe uczucie zimna, nadwrażliwość na zmiany temperatury

• spowolnienie tętna

• słabsza pamięć i kłopoty ze skoncentrowaniem się

Jeżeli więc widzimy u siebie podobne oznaki, udajmy się do lekarza na konsultację. Po takiej konsultacji może okazać się, że czasem wystarczy suplementacja jodu, ale o tym powinien zdecydować lekarz. Niedoczynność tarczycy wymaga bowiem farmakologicznego leczenia.

Potencjalne zagrożenie dla zdrowia

Długotrwałe niedobory  tego  pierwiastka prowadzą do niedoczynności  tarczycy, powiększenia gruczołu tarczowego  i powstania wola (to widoczne zgrubienie szyi, które jest efektem nieprawidłowego funkcjonowania tego gruczołu). Wole jest najbardziej charakterystycznym następstwem niedoboru jodu. Występowanie wola na określonym terenie u dzieci w wieku szkolnym przekraczające 5% określa się terminem endemii. Ryzyko jego rozwoju pojawia się w warunkach zmniejszenia dziennego spożycia jodu poniżej 50 µg. Konsekwencje niedoboru jodu:

– dla wszystkich grup wiekowych: wole i zwiększoną wrażliwość na skutki promieniowania nuklearnego,

– dla płodu i noworodka: ryzyko poronienia, martwego urodzenia, wad wrodzonych, większej śmiertelności okołoporodowej, kretynizmu endemicznego,

– dla dzieci i nastolatków: upośledzenie rozwoju umysłowego i somatycznego,

– dla dorosłych: upośledzenie funkcji psychicznych, mniejszą wydolność w pracy, rozwój wola guzowatego obojętnego lub nadczynnego, niedoczynność tarczycy w warunkach ciężkiego
i umiarkowanego niedoboru jodu.

W warunkach łagodnego i umiarkowanego niedoboru jodu obserwuje się również częstsze występowanie raka pęcherzykowego tarczycy, który ma bardziej agresywny przebieg od raka brodawkowatego.

Jak jod wpływa na tarczycę i masę ciała?

Tarczyca to mały, ale niezwykle ważny gruczoł dla naszego organizmu. Niech nie zmyli nas jej niewielki rozmiar. Wydzielane przez tarczycę hormony regulują pracę niemal wszystkich komórek. Dlatego tak ważne jest, by wykonywała swoją pracę sprawnie i bez zakłóceń. Hormony tarczycy odpowiadają również za prawidłowe czynności wszystkich tkanek organizmu. Wpływają na różnicowanie się komórek, ich wzrost oraz na wewnętrzny metabolizm komórkowy. Jod występuje w dużych stężeniach w tkance piersi i jajnikach, działając jako bufor dla estrogenu i metabolizmu. W ten sposób może wpływać na receptory hormonalne w całym ciele, jeśli nie masz wystarczającej ilości jodu. Może nawet uniemożliwić prawidłowe komunikowanie się hormonów z innymi hormonami. A co jeśli jesz zdrowo, unikasz słodyczy i fast-foodów, a waga rośnie? To również może być wynik niedoborów jodu. Ten pierwiastek ma też wpływ na metabolizm i utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Jego niedobór sprawi, że waga zacznie rosnąć. W dobie, kiedy ponad połowa z nas cierpi na otyłość i nadwagę, uzupełnianie niedoborów jodu może odwrócić niezbyt optymistyczne statystyki.

Żywność bogata w jod

Do produktów bogatych w jod należą:

• Dorsz

• Zwykły niskotłuszczowy jogurt

• Mleko o obniżonej zawartości tłuszczu

• Biały chleb wzbogacony

• Krewetki

• Wzbogacony makaron

• Jajko

• Tuńczyk konserwowy w oleju

• Suszone śliwki

• Ser Cheddar

• Płatki z otrębów rodzynkowych

• Sok jabłkowy

• Mrożony zielony groszek

• Banan

Witaminy i suplementy na niedobór jodu

Dla niektórych osób zarządzanie niedoczynnością tarczycy to nie tylko przyjmowanie leków. Zwracają się również do witamin i innych składników odżywczych, aby pomóc w zarządzaniu stanem, który występuje, gdy tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonu tarczycy, aby utrzymać normalne funkcjonowanie organizmu.

„Witaminy i składniki odżywcze mogą pomóc w walce z podstawowymi przyczynami chorób tarczycy, takimi jak procesy autoimmunologiczne i stany zapalne, a także w poprawie dysfunkcyjnej tarczycy”, mówi lekarz medycyny funkcjonalnej z Nowego Jorku i autor diety Microbiome Raphael Kellman.

Witamina B jest ważna dla funkcji tarczycy

Witamina B jest ważna dla osób z niedoczynnością tarczycy, ponieważ witaminy z grupy B mają wiele interakcji z czynnością tarczycy i regulacją hormonów. Dobre źródła żywności witaminy B obejmują produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, orzechy, mleko, jogurt, mięso, ryby, jajka, nasiona i ciemnozielone warzywa.

Selen jest niezbędny do metabolizmu hormonów tarczycy

Selen wspiera wydajną syntezę i metabolizm tarczycy. Selen może również obniżać poziom przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycy – enzymowi, który odgrywa ważną rolę w produkcji hormonów tarczycy – u osób z niedoczynnością tarczycy . Żywność dostarczająca selen obejmuje tuńczyka, krewetki, łososia, sardynki, przegrzebki, jagnięcinę, kurczaka, wołowinę, indyka, jajka i grzyby shitake.

Cynk pomaga w syntezie hormonu tarczycy

Oprócz selenu cynk odgrywa rolę w konwersji hormonu tarczycy T4 na T3. Selen i cynk są korzystne w poprawie funkcji tarczycy i poziomu hormonów. Według badań cynk znacznie poprawia poziomy T3. Źródłem cynku są skorupiaki, mięczaki, mięso, rośliny strączkowe i orzechy.

Witamina D poprawia poziomy TSH

Suplementy witaminy D poprawiają poziomy TSH u osób z niedoczynnością tarczycy, a także przeciwciałami przeciwko tarczycy u osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. U osób z deficytem witaminy D wykazano zwiększoną częstość występowania wola guzowatego i raka tarczycy. Wykazano także związek uszkodzenia genu regulującego funkcję witaminy D z najczęstszym procesem zapalnym tarczycy – chorobą Hashimoto. Również po zabiegach usunięcia tarczycy konieczna jest suplementacja witaminy D.

Należy zaznaczyć, że osłabienie i ponadprzeciętne zmęczenie nie musi być oznaką niedoboru jodu,
a choćby niedoborem wielu innych składników odżywczych – witamin, minerałów itd. Może też świadczyć o wystąpieniu poważnej choroby – od niewydolności serca, przez depresję, aż po nowotwory. Dlatego też przed rozpoczęciem jakiejkolwiek kuracji na własną rękę, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać badania.

Aleksandra Forysiak